ضربان (دم حیات)

کلاریسی لیسپکتور

ترجمۀ پویا رفویی

چهار دهه پس از مرگ لیسپکتور، آثار او در آستانه‌ی قرنی تازه توجه مخاطبان جهانی ادبیات را برانگیخته است. در بین این آثار، ضربان جایگاه ویژه‌ای دارد. نویسنده در این رمان روایتی را خلق کرده است که تا زنده است به پایان نمی‌رسد، و درعین‌حال پس از مرگ او نیز همچنان ادامه می‌یابد. ناتمامی متن به دلیل مرگ ناگهانی یا ناگزیر نویسنده یا راوی نیست. لیسپکتور به‌عمد، روایت را طوری طراحی کرده است که پس از مرگ او نیز ادامه پیدا کند. طنز پیچیده و شگفت کتاب از همین امر ناشی می شود. روایت زندگی به زمانی بس طولانی‌تر از کل زندگی محتاج است.

متن پشت جلد کتاب:

اگر کافکا زن بود، اگر ریکله برزیلی یهودی‌تباری بود زادۀ اوکراین. اگر رمبو مادر بود، اگر به پنجاه‌سالگی رسیده بود. اگر هایدگر از آلمانی‌بودن دست کشیده، رمانس زمین را نوشته بود. من ازچه‌رو به این اسم ها متوسل شده‌ام؟ ازاین‌رو که طرحی از همجواری فراگستری رسم کنم. حدود همین حوالی، جایی است که لیسپکتور در آنجا می‌نویسد.

هلن سیکسو

از ادبیات به‌تنگ آمده‌ام: تنها سکوت تسکینم می‌دهد. اگر به نوشتن ادامه می‌دهم، به این خاطر است که در این جهان کار دیگری ندارم جز انتظار مرگ. جستجوی کلمه‌ای در تاریکی … بر آنم در گِل‌و لای غلت بزنم.

کلاریسی لیسپکتور

همزیستی اتحاد و افتراق

هفت مقاله در سیاست چند فرهنگی

سید علیرضا بهشتی

پرسش مشترکی که مجموعه مقالات این کتاب در پی یافتن پاسخ آن است این است که در اجتماعات چندفرهنگی (از جمله ایران)، چگونه می‌توان نظام عادلانه‌ای به‌وجود آورد که در آن، جوامع چند فرهنگی گوناگون بتوانند در عین حال که هویت‌های متفاوت خود را حفظ می‌کنند، در کنار یکدیگر همزیستی مسالمت‌آمیز داشته باشند.

به بیانی دقیق‌تر، فرایندهای تصمیم‌گیری سیاسی در کشورهایی که تنوع و تعدد فرهنگی در آنها بارز است چگونه باید شکل بگیرند که نه‌تنها این گوناگونی فرهنگی و تنوع الگوهای زیستی را تحمل کنند، بلکه در تصمیم‌گیری‌های کلان لحاظ کنند.

بدین منظور لازم است صورت مسئله و ابعاد گوناگون آن به‌درستی فهم شود و تأثیر تفاوت‌های بنیادین در هویت‌های فرهنگی گوناگون در عرصه‌های مختلفی مانند حقوق شهروندی، مناسبات اقتصادی و حقوق بین‌الملل بررسی شود؛ وظیفه‌ای که به‌نظر می‌رسد مجموعه حاضر در جهت آن گام برداشته باشد.

لیبرالیسم

جان گری

ترجمه‌ی سید علیرضا بهشتی

جان گری در این کتاب تفسیری از ماهیت، منشأ و چشم‌اندازهای لیبرالیسم در دنیای متجدد ارائه می‌کند. با‌این‌که به لحاظ تاریخی پیش‌زمینه‌هایی برای آن وجود دارد، آن را باید نظریه سیاسی تجدد یا ایدئولوژی سیاسی طرح روشنگری دانست؛ نظریه‌ای برای نهادهای سیاسی حکومت یک جامعه فردگرا.

در این کتاب تکامل و تحول، از آثار جان لاک تا جان استوارت میل، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نشان می‌دهد که در دنیای متجدد، در دو شکل متفاوت و متضاد لیبرالیسم کلاسیک و لیبرالیسم تجدیدنظر طلب ظهور یافته که در آثار هایک، برلین، نوزیک و رالز متبلور است.

رابطه آزادی فرد با مالکیت شخصی، مفهوم لیبرالی حکومت، نقدهای محافظه‌کاران و سوسیالیست‌ها، از دیگر مباحث مطرح در این کتاب به شمار می‌روند. نقد پساتجددگرایانه جان گری در ویراست دوم کتاب، پایان‌بخش مطالب آن است که تحول داوری وی نسبت به این کتاب را نشان می‌دهد.

هایدگر در چارچوبی جدید

(شرح مفاهیم اصلی هایدگر برای هنرمندان)

باربارا بولت

ترجمه‌ی مهتاب کلانتری

هر فصل از این کتاب با نقل بخشی از یکی از متون هایدگر آغاز می‌شود و سپس به یک اثر هنری، هنرمند یا تجربه‌ی هنری مشخص اشاره می‌کند تا ایده‌ها و مفاهیم آن را تحلیل کند و ارتباط آن‌ها را با هنر و هنرمند معاصر نشان دهد.

نویسنده با خوانش متون او بر زمینه‌ی آثار هنرمندان مطرح معاصر از جمله سوفی کاله، آنیش کاپور و انسلم کیفر نشان می‌دهد که اندیشه‌های آن مبهم و انتزاعی نیستند بلکه ارزشی عملی دارند و می‌توانند «راهنمای هنرمندان برای ورود به جهان» باشند.

بالتازار و بلموندا

ژوزه ساراماگو

ترجمه‌ی مصطفی اسلامیه

رمان بالتازار و بلموندا روایت عشق دو جوان ایت که در پرتغال قرن هیجدهم اتفاق می‌افتد، در فضای هول‌انگیز تفتیش عقاید، فقر بی‌امان، طاعون همه‌گیر و خرافات مذهبی. در یک سوی رویدادها دون ژوان پنجم پادشاه پرتغال است که شب‌های خود را به باردار کردن راهبگان صومعه‌ها می‌گذراند و روزهایش را در همنشینی با درباریان، کشیشان و اشراف، و در سوی دیگر دو شخصیت علمی و هنری: یکی پدر بارتولومئو لورنسو، که در ۸ اوت ۱۷۰۹ نخستین سفینه فضایی عالم را به‌صورت پرنده‌ای آهنی به نام پاسارولا به هوا فرستاد و دیگری دومنیکو اسکارلاتی موسیقیدان معروف ایتالیایی.

ساراماگو در شرح ماجرای عاشقانه بالتازار و بلموندا و رویدادهای شگفت‌انگیز صومعه‌ها و دربار پادشاه پرتغال واقعیت‌های خیال‌انگیز تاریخی و خیال‌پردازی‌های واقع‌نما را چنان به هم می‌آمیزد که رمان بالتازار و بلموندا را از یک سو به صد سال تنهایی مارکز نزدیک می‌کند و از سوی دیگر به نام گل سرخ اْمبرتو اِکو.

بنیاد نظری سیاست در جوامع چند فرهنگی

سید علیرضا بهشتی

امروزه تقریبا هیچ کشوری را نمی‌توان یافت که بتواند مدعی داشتن اجتماعی به لحاظ فرهنگی همگن باشد. گوناگونی فرهنگی پدیده‌ای است که حتی اگر ارزشمند هم شمرده نشود، یک واقعیت انکارناپذیر و محو ناشدنی است که اثرات گسترده خود را بر ساختارها و رفتارهای هر اجتماع برجای گذاشته و می‌گذارد.

پرسش بنیادینی که پیش می‌آید این است که در اجتماع سیاسی که دارای هویت‌های فرهنگی مختلف است و اعضای آن پیرو گفتمان‌های دینی، اخلاقی و فلسفی گوناگون هستند، فرآیند تصمیم‌گیری‌های سیاسی چگونه باید تنظیم شود که در عین احترام به این تفاوت‌ها، همزیستی مسالمت آمیز شهروندان آن نیز امکان‌پذیر گردد؟ بدین‌منظور، کاوش برای فهم بنیان‌های نظری سیاست در چنین اجتماعاتی ضروری می‌نماید.

کتاب حاضر تلاش می‌کند از طریق بررسی مناظره لیبرال‌ها و جامعه‌گرایان، پاسخ‌های داده شده به این پرسش را به آزمون بگذارد. در این راستا، نظریه‌های ارائه شده از سوی السدیر مک‌اینتایر، چارلز تیلور و مایکل والزر از جامعه‌گرایان، و جان رالز، جوزف رز و ویل کیمیلکا از لیبرال‌ها در سه محور مفهوم «خود»، مبانی اخلاق سیاسی و سیاست تفاوت فرهنگی تجزیه و تحلیل شده است.

معرفی این کتاب در روزنامه شرق:

همزیستی در جوامع چندفرهنگی:

سرگذشت پیانو

هرولد شونبرگ

ترجمه‌ی پرتو اشراق

پیانو کیفیت و منش موسیقی را از درون و بیرون تغییر داد. هنگامی که درنیمه قرن هجده در عرصه موسیقی ظاهر شد نگرش و ادراک آهنگسازان را عوض کرد  بر ارکستراسیون ، هارمونی ، رنگ آمیزی و تصنیف و اجرای آثار تأثیر چشمگیری نهاد و بعد یک تحول همه جانبه به دنبال آورد . با ظهور این ساز نو موسیقی اروپا از بن تغییر کرد ، به خصوص در آهنگسازی و رنگ آمیزی قدمی بلند به سوی تکامل آهنگین و نفوذ احساس و ادراک در بطن موسیقی برداشت ؛ و این به واقع یک جهش بود.از این رهگذر نوازندگان فرزانه ای به وجود آمدند که با شیوۀ مخصوص به خود رمز و راز نهفته در آثار مصنفان بزرگ را از لابه لای ورق های نت بیرون کشیدند و موسیقی واقعی را به گوش مردم رساندند . از آنن دوره تا کنون بیش از دو قرن می گذرد . کیفیت آثار و شیوۀ نواختن آن ها به لحاظ این ساز شگفت انگیز میان پیانو فورته و پیانیسیمو متغیر بوده ، از همان آغاز ارکسترها ، رهبران و آهنگسازان آن را با میل و رغبت پذیرفتند.

مطبوعات آمریکایی و اروپایی کتاب حاضر را یکی از مهم ترین تألیفات دنیای موسیقی قلمداد کرده اند ، که از موزار آغاز می شود و به وان کلیبرن ختم می گردد پیانو سازی بزرگ و زهی بود که با چکش های ظریف مکانیکی به صدا در می آمد . اختراع آن را به یک ایتالیایی که سازندۀ هارپسیکورد بود ، نسبت می دهند . این شخص که در خدمت شاهزاده فردیناند دومدیچی بود وقتی در ۱۷۰۹ اولین طرح های فنی را تهیه می کرد احتمالاً نمی دانست چه تحول عظیمی در جهان موسیقی به وجود خواهد آورد . در اوال قرن ۱۹ موزار و کلمنتی ، دو رقیب سرسخت شیفته آن شدند و تا آخر عمر رهایش نکردند.

بررسی این کتاب در روزنامه شرق

داستانِ ‌ساز موسیقیدان‌ها

دستور زبان فارسی (پنج استاد)

به اهتمام جهانگیر منصور

زبان فارسی بر سه قسم است: فارسی باستانی ( فرس قدیم )، فارسی دری، فارسی پهلوی. فارسی باستانی زبانی بوده است که در دورۀ سلطنت سلسلۀ هخامنشی در کشور پارس که پایتخت آن، شهر معروف استخر بوده بدان تکلم می‌کرده‌اند و چو پادشاهان هخامنشی از کشور فارس برخاسته و تمام ابران را در تحت اختیار و اقتدار خویش درآورده‌اند زبان تمام مردم این کشور به زبان پارسی یا فارسی موسوم گردیده است .

پنج استاد: عبدالعظیم قریب – جلال همایی – رشید یاسمی – ملک الشعرای بهار – بدیع الزمان فروزانفر

ذهن و زبان حافظ

بهاءالدین خرمشاهی

فصول این کتاب از روی، و به آرزوی، همدلی با حافظ نوشته شده است. ادعای هم سخنی با حافظ ادعایی گزاف است، ولی آرزو یا احساس همدلی با او آرزویی محال نیست. چه حافظ حافظۀ ماست و در ذهن و زبان همۀ فارسی زبانان، تا همیشه ای که زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ــ ایرانی پایدار است حضور دارد.

هفت فصل این کتاب هر یک در حد خود مستقل ولی با دیگری مرتبط است. بلاتشبیه، مانند ابیات غزل حافظ. عناوین این فصول بدین شرح است:
فصل اول: اسلوب هنری حافظ و قرآن
فصل دوم: میل حافظ به گناه
فصل سوم: حافظ و انکار معاد؟
فصل چهارم: اعجاز در ایهام
فصل پنجم: اختلاف قراآت
و دو فصل بعد به  انتقاد دو کتاب اختصاص دارد.

تبارشناسی خاکستری است (تأملاتی درباره ی روش فوکو)

عادل مشایخی

تبارشناسی به چه معنا خاکستری است؟ خاکستریِ تبارشناسی خاکستریِ امر مطلقی است که در هیچ بافت رنگارنگی تحلیل نمی رود. این «مطلق گرایی» در گریز از نسبی گرایی به دامان قضاوت های مطلق در نمی افتد؛ این مطلق اصلاً مطلقِ قضاوت نیست. تبارشناسی فراسوی دوگانه ی خیر و شر و قضاوت های نسبی یا مطلقی که ممکن می کند، به امر نابهنگام می چسبد، و از فراموش شدنش در تاریخِ تقویمی و قضاوت های ملازم با آن جلوگیری می کند. نیچه می گوید تبارشناسی رنگِ خاکستری را به نیلیِ [آسمانِ فرضیه پردازی] ترجیح می دهد: «خاکستری رنگِ هر آن چیزی است که بر سندی ثبت است»؛ فوکو نیز تبارشناسی را از آن رو خاکستری می داند که «روی پوست نوشته های در هم و بر هم، خراشیده و بارها از نو نوشته شده کار می کند». ولی این بدان معنا نیست که تبارشناسی اسیر «ایده ی نوشتار» یا در بند «تفسیر متون» است. این «از نو نوشته شدن» در واقع، از نو به تسخیر درآمدن است؛ توالیِ نیروهایی که یک پدیده یا یک چیز را به تسخیر در می آورند. تبارشناسی در آن چه «نوشته شده»/به تسخیر درآمده «نیرو» را جست و جو می کند. افزون بر این، در بعضی از وضعیت های حدّی، نیروها با تسخیر بدن ها، برخی «نام»ها را نیز از بطن تاریخ بر میکشند و بازگشت جاودان شان را به تپشی ناگزیر بدل می کنند: نامِ آن کس که بی قید و شرط نیرو را آری می گوید از شخص جدا و به نام شدت یا توانی تکین تبدیل می شود. بر این اساس، می توان گفت خاکستریِ تبارشناسی خاکستریِ «همه ی نام های تاریخ» نیز هست.

ناخمن
(هفت داستان و سه مقاله)

لئونارد مایکلز

ترجمه‌ی مهتاب کلانتری

ناخمن، که اصل عبری آن نحمان (به آرامش رسیده) می‌شود، استاد ریاضیات است؛ او در قطعی‌ترین علوم استاد است. اما آرامشی که ناخمن در پایان داستان‌هایش به آن می‌رسد به‌خاطر این یقین نیست. برعکس، به‌خاطر گم‌شدگی‌ست و حیرانی. راوی در آخر داستان ناخمن در مسابقۀ اسب دوانی می‌گوید: «اصلاً به یاد نمی‌آورد ماشین را کجا پارک کرده. هزاران ماشین بود. گیج شده بود، درمانده، مثل کودکی گمشده، و با این حال چیزی از شادیش کم نشده بود. دیر یا زود ماشینش پیدا می‌شد. این احساس آن‌قدرها هم بد نبود، احساس گم‌شدگی.»

معرفی کتاب ناخمن در روزنامه شرق:

روزنامه شرق شماره ۲۶۱۹، چهارشنبه ۹ تیر:

انگاره ما قبل آخر

زمستان ترس

بهاء طاهر

ترجمه‌ی رحیم فروغی

دنیای داستانی بهاء طاهر بازتاب تجربه‌های پرافت‌وخیز زندگی اوست. این نویسنده‌ی مصری فراخور موقعیت گوناگونی که در عمر تا اکنون هشتادویک‌ساله‌اش در آن‌ها قرار گرفته است، از منظرهای متفاوت به جهان نگریسته و با نوشتن – که به گفته‌ی خودش، در جوانی می‌پنداشته جهان را تغییر می‌دهد – ما را نیز در این منظرها می‌نشاند.

زمستان ترس سومین کتابی است که از بهاء طاهر به زبان فارسی منتشر می‌شود. رمان‌های واحه ی غروب و عشق در تبعید پیشتر به همین قلم ترجمه و منتشر شده‌اند. آن دو رمان‌های مستقلی بودند اما این مجموعه به نوعی گزیده‌ای از آثار اوست که در دوره‌های مختلف کاری‌اش نوشته شده‌اند.

نگاهی به تاریخ انتشار داستان‌های این مجموعه هدف مرا از این گزینش و ترجمه روشن می‌کند. به گمانم اکنون خواننده‌ی فارسی زبان به نمونه‌های گوناگونی از کارهای طاهر دسترسی دارد و می‌تواند سیر تکاملی‌اش را از دیدگاه‌های مختلف پیگیری کند و درباره‌ی افت‌وخیزهایش بیندیشد.

معرفی کتاب زمستان ترس در روزنامه شرق:

روزنامه شرق شماره ۲۶۱۹، چهارشنبه ۹ تیر:ساکنان قصر

روزنامه شرق شماره ۲۶۸۵، دوشنبه ۲۹ شهریور: تلگراف‌ انسان ترس‌خورده